Sukot (hebr.), Święto Szałasów, Święto Namiotów, w Polsce Kuczki. Nazywane jest także Dożynkami Żydowskimi, bowiem jest to święto radości po zakończeniu zbiorów. Zaczyna się w kilka dnie po zakończeniu Jom Kippur, dnia 15 miesiąca tiszrei (w tym roku 13 października). Obchodzone
jest tak jak Pesach przez dni siedem, w diasporze osiem, dwa pierwsze i dwa ostatnie mogą być uważane za samodzielne święta. Ustanowione zostało przez Pana (Księga Kapłańska 23, 39-43), który powiedział Izraelitom: „[…] kiedy zbierzecie plony ziemi, będziecie obchodzić święto Pana przez siedem dni […]. Weźcie sobie pierwszego dnia owoce pięknych drzew, liście palmowe, gałązki gęstych drzew i wierzb nadrzecznych. Będziecie się weselić przed Panem, Bogiem waszym, przez siedem dni […]. Przez siedem dni będziecie mieszkać w szałasach. Wszyscy tubylcy Izraela będą mieszkać w szałasach, aby pokolenia wasze wiedziały, że kazałem Izraelitom mieszkać w szałasach, kiedy wyprowadziłem ich z ziemi egipskiej. Ja jestem Pan, Bóg wasz!”.
Święto przypadało w okresie zbiorów owoców, w tym winobrania. Było najbardziej radosne z powodu zebranych plonów i dlatego powstać mogło po przybyciu Żydów do Palestyny. Należy wraz ze świętem Pesach, Chanuką i Purim do czterech najradośniejszych, objętych wspólną nazwą Szalosz Regalim (hebr.). w czasach biblijnych istniał zwyczaj, że Żydzi nawet z dalszych okolic przynosili swoje plony na ofiarę do świątyni jerozolimskiej. W starożytności wykształciły się różne obrzędy, branie lulawu („bukiet, splot”), składającego się według Miszny z jednego jabłka rajskiego, palmy, trzech gałązek mirtu i dwóch gałązek wierzby; arawa – pochód z gałązkami wierzbowymi, symbolami wody; ceremonia wody – uroczyste lanie wody przez kapłanów; bejt ha-szoewa – pochód z tańcami i zabawy trwające przez kilka nocy. W VI wieku p.n.e. dodano do święta Sukot ósmy dzień. Na ostatni dzień przypada święto Simchat Tora („radość Tory”), kiedy kończy się cykl czytania Tory w synagogach. Zwyczaj ten został wprowadzony w IX wieku n.e. Święto Sukot cechowała radość i wspólne zabawy. Tradycja ta, jak i budowanie szałasów (hebr. sukka), przez wieki utrzymywały się wśród Żydów.
Polscy Żydzi do czasu drugiej wojny światowej bardzo uroczyście obchodzili święto Kuczek. Szczególny nastrój miało ono w małych miasteczkach, gdzie wytworzyły się też regionalne zwyczaje. Na przykład Żydzi wileńscy palili dachy swoich szałasów, a Żydzi w południowej Polsce – jak pisze Majer Bałaban – zostawiali je z roku na rok. Żydzi byli zobowiązani siedzieć w szałasie przez kilka godzin dziennie, spożywać potrawy, wszystko na słodko. W namiocie był otwór, aby mogli zobaczyć spadającą gwiazdę. Wtedy należało wymienić swoje życzenie.
W czasie święta Sukot pobożni Żydzi zanoszą do bóżnicy mały lulaw, w drugiej ręce zaś etrog – owoc w kształcie cytryny (il. 1-3a). W czasach nowożytnych wykształcił się zwyczaj, niewątpliwie wśród warstwy bogatej, noszenia etrogu w specjalnych ozdobnych naczyniach, wykonywanych ze srebra i innych metali. Najstarsze znane naczynia na etrog z terenu Europy mają kształt miseczek z dwoma uchwytami, pokrywa je trybowana dekoracja złożona z motywów dużych owoców i liści, a pochodzą w XVII i XVIII wieku. Według znaków złotniczych wykonywano je w dużej ilości w Augsburgu. Przeważają jednak naczynia w kształcie owocu etrogu, czasem umieszczanego na nóżce lub na owalnej tacce albo na plastycznie potraktowanym liściu. W muzeum w Chrzanowie przechowywane jest najstarsze z zachowanych w kraju naczynie na etrog ze znakiem miejskim Naumburga (XVII wiek).
W XVIII i XIX wieku, jak wskazują zabytki ze zbiorów europejskich, naczyniom na etrog nadawano kształt dużych, podłużnych owoców, z uchwytem w formie gałązki z listkiem (il. 4 – 8). Wyroby takie wykonywano we Wrocławiu, Gdańsku i Poznaniu oraz zapewne w innych miastach, jak Warszawa, Lwów, Kraków. zanoszono także do bóżnicy etrog w srebrnych cukiernicach. Tego rodzaju cukiernica znajduje się w bóżnicy Remu w Krakowie. Jest to wyrób warszawskiego złotnika Antoniego Riedla z 1880 roku (il. 9). Wśród warstw ubogich jako naczynia na etrog służyły wykonane z drewna wieloboczne lub prostokątne szkatułki.
Czas niesie różne uproszczenia i modyfikacje. Jeszcze przed drugą wojną światową Sukot jako święto plonów zaczęto nazywać dożynkami. Która rodzina żydowska w Polsce buduje obecnie szałas w ogrodzie czy na balkonie (il. 10)? Przy bóżnicach Żydzi wznoszą szałasy z desek i zdobią jedliną. W Jerozolimie, w części zamieszkanej przez pobożnych Żydów, obchodzi się święto Sukot według tradycji sięgającej czasów biblijnych.
SPIS ILUSTRACJI (zdjęcia prezentowane w zakładce „galeria”)
1. Owoc etrog fot. z 1983 r.
2. Żyd z etrogiem, mal. Maurycy Trębacz (1881-1941).
3. Starzec błogosławiący Sukot etrog, mal. Maurycy Trębacz (1881-1941).
4-7. Naczynia na etrog od XVIII-XIX w.
8. Srebrna cukiernica, wyk. przez warszawskiego złotnika, sygn. A. Riedel, 1875 r.
9. Obraz przedstawia ucztę w święto Sukot. mal. Picard, 1735 r.
