Interesuje mnie, czy dr. Nadavovi udało się w znanych mu źródłach natrafić np. na nazwisko któregoś z budowniczych synagog filialnych podległych kahałowi tykocińskiemu. Nie chodzi rzecz jasna o nazwiska architektów, lecz zwykłych budowniczych. Jest to problem o tyle istotny, że dla okresu w którym powstawała synagoga tykocińska (połowa XVII w.) nie natrafiłam w źródłach na nazwiska osób pracujących przy budowie którejś z synagog filialnych. Czy kahały nadrzędne wydawały nakazy dotyczące wyposażania podległych im bóżnic? M. Bałaban stwierdził np. że w większych bóżnicach istniały wykazy przedmiotów wchodzących w skład wyposażenia (ilość kotar, lambrekinów, serwet, świeczników chanukowych, koron, granatów itp.). Czy w źródłach można napotkać zarówno informacje na ten temat, jak i dotyczące nazwisk malarzy, wykonujących dekoracje w bóżnicach? Nie dysponujemy bowiem, jak wiadomo, ani danymi na ten temat, ani wiadomościami dotyczącymi warunków, na jakich powierzano poszczególnym malarzom wykonywanie dekoracji w bóżnicach filialnych.
I wreszcie na zakończenie kwestia nazwisk rzemieślników żydowskich. Jak wiadomo, w tym zakresie nie dysponujemy praktycznie żadnymi danymi. Dopiero w drugiej połowie XVII w. spotykamy nazwiska złotników żydowskich w aktach lwowskich. Skądinąd wiadomo, iż rzemieślnicy żydowscy wytwarzali często swe dzieła pokątnie na zlecenie rzemieślników działających w cechach. Znany jest dokument wystawiony we Lwowie w XV stuleciu, w którym określano kary nakładane na rzemieślników chrześcijańskich uczących swej sztuki Żydów.
Sądzę, iż poruszone przeze mnie kwestie mają znaczenie nie tylko z punktu widzenia dziejów sztuki żydowskiej w Polsce, ale ich ewentualne wyjaśnienie wzbogaciłoby znacznie wiedzę o drogach rozwoju kultury i sztuki doby baroku na ziemiach Rzeczypospolitej(…)”
Dr Izabella Rejduch-Samkowa
(opublikowany w: Żydzi w dawnej Rzeczypospolitej, Wrocław -Warszawa-Kraków 1991)
